Suveren identifikatsiya (Self-Sovereign Identity, SSI) — bu raqamli identifikatsiyalarni boshqarish konsepsiyasi bo‘lib, unda shaxs yoki tashkilot o‘zining shaxsiy ma'lumotlari va ma'lumotlari ustidan to‘liq nazoratga ega bo‘ladi, markazlashtirilgan uchinchi tomonlar, masalan, hukumatlar yoki kompaniyalar ishtirokisiz. G‘oya shundaki, foydalanuvchiga o‘z identifikatsiyasi ustidan o‘zi boshqarish, nazorat qilish va kerakli vaqtda, kerakli odamlar bilan ma'lumotlarni ulashish imkonini berish, markazlashmagan texnologiyalar, masalan, blokcheyn yordamida.

Suveren Identifikatsiyaning Asosiy Prinsiplari:

1. Foydalanuvchi nazorati: Foydalanuvchi to‘liq o‘z identifikatsiyasini boshqaradi va qanday ma'lumotlarni, kimga va qachon taqdim etishni o‘zi belgilaydi.

2. Markazlashmaganlik: Identifikatsiya markazlashgan ma'lumotlar bazasida saqlanmaydi, balki taqsimlangan tarmoqda (masalan, blokcheyn asosida) saqlanadi, bu esa ma'lumotlarning o‘g‘irlanishi va manipulyatsiya qilinishi xavfini kamaytiradi.

3. Tasdiqlash va haqiqiylik: Odatda davlatlar yoki kompaniyalar kabi vositachilarga tayanish o‘rniga, SSI foydalanuvchiga ma'lumotlarning haqiqiyligini kriptografik mexanizmlar va boshqa tomonlar tomonidan tasdiqlash orqali tekshirish imkonini beradi.

4. Maxfiylik va xavfsizlik: Suveren identifikatsiya yuqori darajadagi maxfiylik va xavfsizlikni ta'minlaydi, chunki foydalanuvchilar faqat zarur ma'lumotlarni ulashadi va qolgan ma'lumotlarni yopiq saqlashadi.

Suveren Identifikatsiyaning Afzalliklari:

- Shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish: Foydalanuvchilar o‘zlari taqdim etmoqchi bo‘lgan ma'lumotlarni boshqaradi, qolgan ma'lumotlar esa ularga qoladi.

- Jarayonlarni soddalashtirish: Suveren identifikatsiya turli jarayonlarni tezlashtirishi mumkin, masalan, onlayn yoshni yoki profilni tasdiqlashda ortiqcha ma'lumot taqdim etmasdan.

- Firibgarlikni kamaytirish: Blokcheyn texnologiyalari yordamida ma'lumotlarni soxtalashtirish yoki o‘zgartirish mumkin emas.

Qo‘llash Misollari:

- Onlayn avtorizatsiya: Foydalanuvchilarga bir xil identifikatsiya yordamida veb-saytlarga va ilovalarga kirish imkoniyati, parollarni eslab qolish zarurati bo‘lmasdan.

- Elektron shaxsni tasdiqlash: Elektron pasportlar, haydovchilik guvohnomalari va boshqa hujjatlar, ularni blokcheyn orqali himoyalash va tekshirish.

- Raqamli sertifikatlar va diplomlar: Suveren identifikatsiya yordamida malaka yoki diplomlarni tasdiqlash, vositachilarsiz.

Umuman olganda, SSI foydalanuvchiga o‘z raqamli shaxsini boshqarish huquqini qaytarishga intiladi, bu esa raqamli xizmatlar bilan o‘zaro aloqada xavfsizlik, maxfiylik va qulaylikni oshiradi.