Kirish

Nega Ethereum’da ba’zan oddiy tranzaksiya uchun ham o‘nlab dollar to‘lash kerak bo‘ladi? Sababi oddiy: tarmoq haddan tashqari yuklanadi. Yechim sifatida ishlab chiquvchilar rolluplarni taklif qilishmoqda. Bu texnologiya tezlik va arzonlikni ta’minlab, xavfsizlikni saqlab qoladi.

Rollup nima?

Rollup — ko‘plab tranzaksiyalarni “bitta paketga” yig‘ib, keyin Ethereum asosiy tarmog‘iga yuborish usuli.

Tasavvur qiling: 100 ta xatni alohida jo‘natish o‘rniga ularni bitta qutiga solasiz va faqat bir marta yetkazib berish uchun to‘laysiz. Rolluplar ham shunday ishlaydi: joy tejaydi va xarajatni kamaytiradi.

Rolluplar qanday ishlaydi?

Rolluplar tranzaksiyalarni asosiy tarmoqdan tashqarida qayta ishlaydi, ammo natijani Ethereum’da qayd qiladi.

1. Foydalanuvchilar tranzaksiyani rollup ichida amalga oshiradi.

2. Ma'lumotlar qisqartirilib bitta paketga yig‘iladi.

3. Paket Ethereum’ga yuboriladi va u yerda tasdiqlanadi.

Shunday qilib, rollup tezlikni va xavfsizlikni uyg‘unlashtiradi.

Rolluplarning turlari

Optimistic Rolluplar

• Faqat shubhali tranzaksiyalar tekshiriladi.

• Arzon va tez, lekin o‘zgartirish uchun vaqt talab qilinadi.

ZK-Rolluplar (Zero-Knowledge)

• Maxsus kriptografik isbotlardan foydalanadi.

• Tezroq va xavfsizroq, lekin murakkabroq.

Mashhur rolluplar

• Arbitrum, Optimism — optimistic rolluplar.

• zkSync, StarkNet — ZK-rolluplar.

Bugun ular millionlab tranzaksiyani qayta ishlamoqda va Ethereum’ni yengillashtirmoqda.

Nima uchun muhim?

• Arzonroq komissiya. Rollup ichidagi tranzaksiyalar bir necha baravar arzon.

• Balandroq tezlik. Ethereum rolluplar yordamida minglab tranzaksiyani soniyada bajarishi mumkin.

• Xavfsizlik. Ma’lumotlar baribir Ethereum tarmog‘ida himoyalanadi.

Xulosa

Rolluplar — Ethereum kelajagiga olib boruvchi ko‘prik. Asosiy blokcheyn asta-sekin rivojlanayotgan paytda, aynan shu texnologiyalar uni kengaytirib, ko‘plab yangi foydalanuvchilarni jalb qiladi.