Tasavvur qiling: siz bitkoin yoki efir yubordingiz, va istalgan odam bu mablag‘ qayerdan kelganini ko‘rishi mumkin. Kriptoaktivlar ochiq va shaffofligi bir tomondan yaxshi, lekin maxfiylikni istaganlar uchun noqulaydir. Shu ehtiyojdan kelib chiqib «mikserlar» paydo bo‘ldi. Eng mashhurlaridan biri Tornado Cash edi.

2022-yilda AQSh hukumati Tornado Cash’ni milliardlab dollarni yuvishda ayblab, uni qora ro‘yxatga kiritdi. Nega bunday bo‘ldi?

Tornado Cash nima?

Tornado Cash — bu Ethereum blokcheynida ishlaydigan markazlashmagan mikser, 2019-yilda ishga tushirilgan. Uning vazifasi yuboruvchi va qabul qiluvchi o‘rtasidagi aloqani uzish edi.

Qanday ishlaydi:

• Foydalanuvchi efir yoki tokenlarni Tornado Cash’ning smart-kontraktiga yuboradi.

• Smart-kontrakt mablag‘larni boshqalarnikiga qo‘shib aralashtiradi.

• Qabul qiluvchi ularni yangi hamyonga «toza» holatda oladi.

Natijada tranzaksiyani kuzatish deyarli imkonsiz bo‘ladi.

Nega Tornado Cash taqiqlangan?

Asosiy muammo: undan oddiy odamlar emas, balki xakerlar ham foydalanganida edi.

• AQSh Moliya vazirligi ma’lumotiga ko‘ra, Tornado Cash orqali 7 milliard dollardan ortiq mablag‘ yuvilgan.

• Ularning bir qismi Shimoliy Koreya xakerlari Lazarus guruhiga tegishli bo‘lgan.

• 2022-yil avgustida Tornado Cash sanksiyalar ro‘yxatiga kiritildi, hattoki loyihachilardan biri Gollandiyada hibsga olindi.

Demak, servis juda samarali bo‘lgani uchun jinoyatchilar uchun ham qulay vosita edi.

Nega shov-shuv keltirib chiqardi?

Kripto hamjamiyat buni qattiq tanqid qildi:

• Tornado Cash birinchi o'rinda kod, kompaniya emas. Uni taqiqlash matematik formula taqiqlashga o‘xshaydi.

• Ko‘pchilik buni shaxsiy maxfiylikka qarshi zarba deb bildi.

• Bu voqea xavfsizlik va erkinlik o‘rtasidagi muvozanatni yana muhokama markaziga olib chiqdi.

Xulosa

Tornado Cash anonimlik va nazorat o‘rtasidagi to‘qnashuvning ramzi bo‘ldi. Davlat uchun bu pul yuvish vositasi, kriptodunyo uchun esa moliyaviy maxfiylikni himoya qilish yo‘li. Demak, blokcheyndagi maxfiylik masalasi hali uzoq vaqt dolzarb bo‘lib qoladi.