Kriptovalyuta derivativlari — bu kriptovalyutaning qiymatiga asoslangan moliyaviy vositalar bo‘lib, ular kriptovalyutani bevosita sotib olmasdan, uning narxi o‘zgarishidan daromad olish imkonini beradi. Bu nima ekanligini va qanday qilib ulardan foyda olish mumkinligini tushunib chiqamiz.

Derivativlar nima?

Derivativlar (hosila vositalar) — bu asosiy aktivning qiymatiga bog‘liq bo‘lgan shartnomalardir. Kriptovalyutalar misolida asosiy aktiv, masalan, bitcoin (BTC), ethereum (ETH) yoki boshqa kriptovalyutalar bo‘lishi mumkin.

Kriptovalyutalar bo‘yicha eng ommabop derivativ turlari quyidagilar:

- Fyucherslar: kelajakda kriptovalyutani belgilangan narxda sotib olish yoki sotish majburiyatini yuklaydigan shartnoma.

- Opsionlar: kelajakda kriptovalyutani belgilangan narxda sotib olish yoki sotish huquqini (majburiyat emas) beradigan shartnoma.

- CFD (farqlar bo‘yicha shartnomalar): kriptovalyutani egallamasdan, uning xarid va sotish narxi o‘rtasidagi farqdan daromad olish imkonini beradi.

Derivativlardan qanday daromad olish mumkin?

1. Narx farqidan daromad olish: Derivativlardan foydalanishning asosiy maqsadi — kriptovalyuta narxining o‘zgarishidan foyda olish. Agar kriptovalyuta narxi oshishini kutayotgan bo‘lsangiz, ko‘tarilish (long) pozitsiyasini, agar narx tushishini kuta olsangiz, pasayish (short) pozitsiyasini ochishingiz mumkin.

Misol: Siz bitcoin uchun fyuchers shartnomasini sotib olasiz va uning narxi oshishini kuta boshlaysiz. Agar narx oshsa, siz shartnomani foyda bilan sotasiz. Agar narx tushsa, zarar ko‘rasiz.

2. Risklarni xedj qilish: Investorlar derivativlardan o‘z sarmoyalarini himoya qilish uchun foydalanadilar. Masalan, agar sizda bitcoin bor bo‘lsa va uning narxi tushishi mumkinligidan xavotirda bo‘lsangiz, fyuchers bo‘yicha short pozitsiya ochishingiz mumkin. Narx tushganda, asosiy aktiv bo‘yicha zararlar, derivativ bo‘yicha daromad bilan qoplanadi.

3. Kredit yelkasida savdo qilish (marja savdosi): Ko‘pgina derivativ platformalari kredit yelkasi bilan savdo qilish imkonini beradi, ya'ni qarz mablag‘laridan foydalanish. Bu sizning kapitalingizdan ko‘ra katta hajmdagi savdolarni ochish imkonini beradi. Masalan, 1:10 yelkasi bilan, siz atigi 1 bitcoin bilan 10 bitcoin hajmida pozitsiyani boshqarishingiz mumkin. Agar savdo muvaffaqiyatli bo‘lsa, daromadingiz ko‘payadi, ammo risklar ham oshadi — zararlar ham katta bo‘ladi. Derivativlarda savdo qilish xavflari

Derivativlar katta daromad keltirishi mumkin bo‘lsa ham, ular yuqori xavf bilan bog‘liq:

- Sarmoyani yo‘qotish xavfi: Kredit yelkasidan foydalanish, agar bozor sizning pozitsiyangizga qarshi ketsa, depozitning tezda yo‘qolishiga olib kelishi mumkin.

- Kriptovalyutaning o‘zgaruvchanligi: Kriptovalyutalar o‘zining o‘ta o‘zgaruvchanligi bilan mashhur — ularning narxi qisqa muddat ichida keskin o‘zgarishi mumkin, bu esa bozordagi vaziyatni oldindan bashorat qilishni qiyinlashtiradi.

- Risklarni boshqarish murakkabligi: Derivativlar bilan savdo qilish bilim va ko‘nikmalarni talab qiladi, shuningdek, risklarni boshqarish va pozitsiyalarni nazorat qilish muhimdir.

Qanday boshlash kerak?

Kriptovalyuta derivativlari bilan savdo qilishni boshlash uchun:

1. Derivativlar taklif qiladigan platformani tanlang (masalan, Binance, BitMEX, Bybit va boshqalar).

2. Hisob oching, uni to‘ldiring va tekshiruv jarayonidan o‘ting.

3. Mavjud vositalarni o‘rganing — fyu'cherlar, opsionlar va boshqalar.

4. Kichik summalar bilan boshlang va imkon qadar katta kredit yelkasidan qoching, chunki bu risklarni kamaytirishga yordam beradi.

Xulosa

Kriptovalyuta derivativlari — bu bozorda foyda olishning qiziqarli usuli, ayniqsa, kriptovalyutalarni bevosita sotib olmasdan narxlar o‘zgarishidan foyda olishni istaganlar uchun. Ammo bu vositalar yuqori xavf bilan bog‘liq ekanligini unutmaslik kerak va ulardan foydalanishda ehtiyotkor bo‘lish lozim. Bozorni o‘rganish va doimiy o‘qish — derivativlar bilan savdo qilishdagi muvaffaqiyat kalitidir.