IPFS o‘rniga HTTP: markazlashmagan internetning kelajagi bormi?
Kriptopediya
5 daqiqa
18/09/25, 18:55
Foto: AI
Bir kun kelib odatiy saytlar ishlamay qolsa nima bo‘ladi deb o‘ylab ko‘rganmisiz? Bugun internetning deyarli hammasi HTTP protokoli asosida ishlaydi. Lekin muqobil variant bor — IPFS, ya’ni markazlashmagan ma’lumot almashish tarmog‘i. Ayrimlar uni kelajakning interneti deb atashadi.
IPFS o'zi nima?
IPFS (InterPlanetary File System) — bu fayllarni bitta serverda emas, balki butun dunyodagi minglab kompyuterlarda saqlaydigan protokol. HTTP’da siz manzilga murojaat qilasiz, IPFS’da esa to‘g‘ridan-to‘g‘ri kontentga.
HTTP’da: example.com kabi domen orqali saytga kirasiz.
IPFS’da: fayl yoki ma’lumotni uning noyob “xash”i orqali chaqirasiz.
Natijada, agar fayl tarmoqdagi kimdadir bo‘lsa, siz uni olish imkoniga ega bo‘lasiz, hatto original server ishlamasa ham.
IPFS qanday ishlaydi?
Kontentga yo‘naltirish: har bir fayl noyob raqamli xash oladi.
Taqsimlangan saqlash: ma’lumotlar ko‘plab foydalanuvchilar qurilmalarida saqlanadi.
P2P aloqasi: foydalanuvchilar ma’lumotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri bir-biridan olishadi.
Masalan, siz video tomosha qilmoqchisiz. HTTP’da bu YouTube serveridan yuklash. IPFS’da esa video sizga eng yaqin tugunlardan keladi.
IPFS afzalliklari:
Barqarorlik: server o‘chsa ham sayt yo‘qolmaydi.
Tezlik: ma’lumot eng yaqin manbadan keladi.
Erkinlik: senzura qilish qiyinlashadi.
Tejamkorlik: foydalanuvchilar ko‘paygani sari tarqatish arzonlashadi.
Qo‘llanish misollari:
Arxivlash: Arweave va IPFS loyihalari ma’lumotlarni doimiy saqlashga yordam beradi.
Web3 ilovalari: smart-kontraktlar va NFT’lar ko‘pincha IPFS’dan foydalanadi.
Blokirovkani chetlash: senzura kuchli bo‘lgan davlatlarda IPFS orqali foydalanuvchilar erkin almashadi.
Cheklovlar:
Oddiy foydalanuvchilar uchun biroz murakkab.
Tarmoqdagi odamlar soniga bog‘liq.
Brauzer va xizmatlarda keng qo‘llab-quvvatlash hali yo‘q.
Xulosa
IPFS yaqin orada HTTP’ni almashtirmaydi. Lekin internetni tezroq, barqarorroq va erkinroq qilishini allaqachon ko‘rsatmoqda. Balki kelajakda odatiy internet HTTP va IPFS aralash holda ishlaydi.