Kirish

Tasavvur qiling: siz token sotib olyapsiz va uning narxi oshishiga umid qilayapsiz. Oddiy investitsiya kabi eshitiladi, to'g'rimi? AQSh Qimmatli qog‘ozlar komissiyasi (SEC) ham shunday o‘ylagani uchun 1946-yilda kutilmaganda blokcheyn va kripto-aktivlar uchun Howey testini mezon sifatida kiritadi.

Howey testi nima?

Howey testi SEC va W. J. Howey Co. (1946) ishi natijasida paydo bo‘lgan. Kompaniya sitrus plantatsiyasi yerlari sotgan va investorlariga umumiy biznesdan foyda va’da qilgan, ammo AQSh Oliy sudi buni “investitsion kontrakt” deb tan olib, qimmatli qog‘oz deb hisoblay boshladi.

Shundan so‘ng sud, biror narsa qimmatli qog‘oz hisoblanadimi, aniqlash uchun to‘rtta mezonni belgiladi. Mezonlar esa Howey testi bo'yicha edi.

Howey testining to‘rtta mezoni

• Pul investitsiyasi — mablag‘ kiritish imkoni bormi?

• Umumiy korxona — investor daromadi boshqalarning muvaffaqiyatiga bog‘liqmi?

• Foyda kutish — investor qiymat oshishiga umid qilayaptimi?

• Uchinchi tomonning sa’y-harakati — foyda boshqalarning (loyiha jamoasi yoki kompaniya) ishi natijasimi?

Agar bu to‘rtta shartning barchasi bajarilsa, aktiv qimmatli qog‘oz deb tan olinadi.

Howey testi va kripto-aktivlar

Regulyatorlar Howey testidan foydalanib, token oddiy raqamli aktiv yoki qimmatli qog‘oz ekanligini aniqlashadi.

• Bitcoin: qimmatli qog‘oz emas, chunki uni boshqaruvchi markazlashgan jamoa yo‘q.

• Ethereum: ilgari ancha bahsga sababchi bo‘lgan, ammo endi u ham markazlashmagan deb tan olingan.

• Ammo ko‘plab ICO tokenlar (masalan, XRP, Solana, Cardano) bo‘yicha tergovlar o‘tkazilgan, chunki investorlar foyda kutishgan, bu esa foyda ishlab chiquvchilar sa’y-harakatlariga bog‘liq bo‘lgan.

Sud amaliyotidan misollar

• SEC va Ripple (XRP) — eng mashhur ishlaridan biri. Sud XRP’ni institutsional investorlarga sotish Xaui testini buzganini, lekin chakana savdolarni esa yo‘qligini aytdi.
  

• SEC va Telegram (TON) — loyiha yopildi, chunki sud TON tokenlarini investitsion kontrakt deb topdi.

Nega Howey testi hali ham turli bahslarga duch kelmoqda?

Ko‘plar uni eskirgan deb hisoblaydi. U sitrus plantatsiyalari davrida yaratilgan, Web3 yoki blokcheyn davrida emas.

Ammo SEC uni hanuz ishlatadi, chunki hozircha boshqa qonuniy mexanizm yo‘q. Tanqidchilar aytishicha, kripto-aktivlar eski tizimga sig‘maydi, chunki markazlashmagan tuzilma mulk va nazorat tushunchasini o‘zgartiradi.

Kriptoindustriyani nima kutmoqda?

• Yangi reglamentlar. AQSh raqamli aktivlar uchun yangilangan qonunlarni muhokama qilmoqda.

• Ko‘proq sud ishlari. Har bir yangi ish token va qimmatli qog‘oz o‘rtasidagi chegarani yanada aniqlashtiradi.

• Aniqlik sari yo‘l. Ehtimol, Web3 uchun moslashtirilgan yangi “kriptotest” paydo bo‘ladi.

Xulosa

Xaui testi oddiy yuridik rasmiylik emas, u loyihalarning qaysi biri yashab qolishini, qaysilari esa regulyator to‘lqinlarida cho‘kishini belgilaydi. Uning mohiyatini tushunish investorlar uchun muhim: bu haqiqiy mahsulotga ega loyihalarni foyda orzusiga qurilganlardan ajratishga yordam beradi.