Tasavvur qiling, Ethereum bu butun dunyo bo‘ylab ishlaydigan ulkan kompyuter. Millionlab odamlar serverlarsiz ishlaydigan dasturlar yaratadi. Lekin bu dasturlarni kim bajaradi va hamma joyda bir xil ishlashini kim ta’minlaydi? Mana shu yerda Ethereum Virtual Machine ishga tushadi, u har bir tarmoq tugunida bir xil ishlaydigan virtual protsessor.

EVM nima?

Ethereum Virtual Machine (EVM) virtual mashina bo'lib, ya’ni haqiqiy kompyuter ishini taqlid qiladigan dastur. U Ethereum tarmog‘idagi barcha smart-kontraktlar uchun bir xil “bajarish muhiti”ni yaratadi.

EVM kafolatlaydigan narsalar:

• tarmoqdagi har bir ishtirokchi kod bajarilishida bir xil natijani ko‘radi;

• kontrakt ishlash qoidalari u qaysi kompyuterda ishlashidan qat’i nazar o‘zgarmaydi;

• kod bajarilishi tarmoq xavfsizligini buzmaydi.

EVM qanday ishlaydi?

1. Ethereum’da smart-kontraktlar Solidity kabi tillarda yoziladi.

2. Tarmoqqa yuklashdan oldin kod maxsus baytkodga: EVM tushunadigan tilga aylantiriladi.

3. Har bir Ethereum tuguni EVM’ni ishga tushiradi, u baytkodni o‘qiydi va bajaradi.

4. Barcha tugunlar bir xil natijaga keladi va bu markazlashmagan konsensusni ta’minlaydi.

Qisqasi, EVM hamma joyda bir xil “o‘yin tajribasini” beradigan universal o‘yin konsoliga o‘xshaydi.

Amaliy misol

Aytaylik, siz markazlashmagan lotereya uchun smart-kontrakt yaratdingiz. Kimdir ishtirok etish uchun tranzaksiya yuborsa, EVM kodni tekshiradi, qoidalar adolatli ekanligiga ishonch hosil qiladi va natijani blokcheynga yozadi. Hech kim kodni keyin o‘zgartira olmaydi yoki natijani soxtalashtira olmaydi.

Xulosa

EVM butun Ethereum’ni ishlatib turadigan dvigatel. U bo‘lmasa, tarmoq faqat oddiy ma’lumotlar to‘plamidan iborat bo‘lar edi. EVM’ni tushunish dApp va DeFi protokollarining qanday ishlashini anglash uchun kalitdir.