Ethereum’da tranzaksiyalar qimmatlashib, tarmoq sekinlashganini sezganmisiz? Bunga sabab blokcheynning cheklangan imkoniyatlari. Ammo muammo faqat tarmoqning ichida emas, yechim uning ustida. Bu yechim Layer 2 deb ataladi.

Layer 2 nima?

Layer 2 — bu Ethereum yoki Bitcoin kabi asosiy (Layer 1) blokcheyn ustiga qurilgan texnologiya. U tranzaksiyalarni asosiy tarmoqdan tashqarida qayta ishlaydi, so‘ng natijani asosiy blokcheynga yuboradi.

Tasavvur qiling: Layer 1 — bu tirband yo‘l, Layer 2 esa yonidan o‘tadigan tezyurar poyezd. Siz poyezdga o‘tirasiz, manzilingizga tez yetasiz, so‘ng yana yo‘lga tushasiz — lekin ancha oldinga.

Layer 2 turlariga misollar:

1. Rolluplar
   

Eng ommabop variant. Ular ko‘plab tranzaksiyalarni bir paketga yig‘ib, asosiy tarmoqqa bitta natija yuboradi. Ikkita turi bor:

• Optimistic Rollups — hamma narsa to‘g‘ri deb hisoblanadi, kimdir aksini isbotlamaguncha.

• ZK-Rollups — maxfiy isbotlar (zero-knowledge proofs) orqali avtomatik tekshirish.

2. Plasma
   

Asosiy blokcheyn ichida kichik tarmoqlar yaratiladi. Tez, lekin cheklovlari ko‘p.

3. State Channels
   

Foydalanuvchilar o‘zaro ko‘plab tranzaksiyalarni blokcheyndan tashqarida amalga oshirishadi. Faqat yakuniy natija tarmoqqa yoziladi.

4. Validium
   

ZK-Rollups’ga o‘xshash, lekin ma’lumotlar blokcheynda emas, tashqarida saqlanadi. Bu arzonroq, ammo kamroq markazsizlashtirilgan.

Nega Layer 2 kerak?

• Tez ishlaydi — kamroq kutish.

• Komissiyalar arzonroq — ayniqsa DeFi yoki NFT loyihalarida.

• Tizimni kengaytiradi — asosiy tarmoqni o‘zgartirmasdan.

Masalan, Ethereum odatda 1 soniyada 15 tranzaksiya bajaradi. Rollups yordamida esa bu raqam yuzlab, hattoki minglab bo‘lishi mumkin.

Xulosa

Layer 2 — bu oddiy texnologik yangilik emas, balki kriptoning ommaviylashish kalitidir. U holda blokcheyn sekin va qimmat bo‘lib qoladi. U bilan esa har kim uchun qulay va arzon bo‘ladi.