Ethereum 2.0, yoki “Eth2” deb ataladigan yangilanish, Ethereum tarmog‘ini yanada xavfsizroq, kengayuvchanroq va barqarorroq qilishga qaratilgan. 2015-yilda ishga tushirilganidan beri Ethereum eng mashhur blokcheyn platformalardan biriga aylandi, lekin markazlashmagan ilovalar va aqlli shartnomalarga bo‘lgan talab ortib borishi bilan tarmoq haddan tashqari yuklanib, tranzaksiyalar qimmatlashib ketdi. Ethereum 2.0 bu muammolarga yechim sifatida yaratilgan bo‘lib, u bir qancha yangiliklarni o‘z ichiga oladi. Keling, Ethereum 2.0 nima ekanligini va uning ahamiyatini tushunib olaylik.

Ethereum 2.0 nima uchun kerak?

Ethereum hozirda Proof of Work (PoW) degan konsensus mexanizmiga asoslangan, bu esa Bitcoin tizimi bilan o‘xshash. Ammo PoW juda ko‘p hisoblash resurslarini talab qiladi, va Ethereum’ning mashhurligi oshgani sari tranzaksiyalar sekinlashib, narxi oshib bormoqda. Ba’zi hollarda tranzaksiya uchun komissiyalar shu qadar yuqoriki, u ommaviy foydalanish uchun qulay bo‘lmay qolmoqda.

Ethereum 2.0 bir nechta muhim muammolarni hal qilishga qaratilgan:

- Kengayuvchanlik: tarmoqning sekundiga ko‘proq tranzaksiya amalga oshirishi uchun imkoniyat yaratish.

- Xavfsizlik: tarmoqni hujumlardan himoyalashni kuchaytirish.

- Ekologik tozalik: energiya iste’molini kamaytirish va tarmoqning ekologik barqarorligini oshirish.

Ethereum 2.0’dagi asosiy o‘zgarishlar

1. Proof of Stake (PoS) ga o‘tish

Ethereum 2.0’da asosiy konsensus mexanizmi Proof of Work’dan Proof of Stake’ga (PoS) o‘zgaradi. PoS’da bloklarni yaratish uchun foydalanuvchilar o‘zlaridagi ma’lum miqdordagi ETH (Ethereum kriptovalutasi) ni tarmoqda “muzlatib” qo‘yishadi. Qaysi foydalanuvchi ko‘proq ETH qo‘ygan bo‘lsa, yangi blok yaratish va mukofot olish imkoniyati ham shuncha yuqori bo‘ladi.

Bunday yondashuv ko‘p energiya sarflashni talab qilmaydi va shu bilan birga energiya xarajatlarini kamaytiradi. Bu Ethereum’ni ekologik jihatdan toza va iqtisodiy jihatdan foydaliroq qiladi.

2. Sharding

Sharding — bu tarmoqni bir nechta “shard”larga (bo‘laklarga) bo‘lish usuli. Har bir sharding mustaqil blokcheyn kabi ishlaydi va o‘z tranzaksiyalari va ma’lumotlarini qayta ishlay oladi. Tarmoqdagi barcha nodlar barcha tranzaksiyalarni bajarish o‘rniga o‘z shardida ishlay oladi. Bu esa tarmoqning o'tkazish qobiliyatini sezilarli darajada oshiradi.

Ethereum 2.0’dagi sharding yordamida tarmoq sekundiga minglab tranzaksiyalarni amalga oshira oladi, bu esa kengayuvchanlikni yaxshilaydi va Ethereum’ga ko‘plab markazlashmagan ilovalarni (DApps) qo‘llab-quvvatlash imkoniyatini beradi.

3. Beacon Chain’ni joriy qilish

Beacon Chain — bu barcha shardlarning ishini muvofiqlashtiruvchi va ularni sinxronlashtiruvchi yangi blokcheyn zanjiri. U Ethereum 2.0’ning “umurtqa pog‘onasi” bo‘lib, validatsiya qiluvchilarni boshqaradi va bloklar kerakli tartibda qo‘shilishini ta’minlaydi.

Beacon Chain 2020-yil dekabr oyida Ethereum 2.0’ga o‘tishning birinchi bosqichi sifatida ishga tushirildi. U asosiy tarmoqqa aralashmasdan yangi funksiyalar (PoS va sharding)ni sinab ko‘rish imkonini berdi.

Ethereum 2.0 ga o‘tish qanday amalga oshiriladi?

Ethereum 2.0 ga o‘tish bir necha bosqichlarga bo‘lingan:

1. 0-bosqich: 2020-yil dekabr oyida Beacon Chain ishga tushirildi. Bu orqali PoS ni joriy qilish va keyingi bosqichlarga tayyorgarlik ko‘rish boshlandi.

2. 1-bosqich: Sharding’ning kiritilishi. Sharding yordamida tarmoq o‘tkazish qobiliyatini oshirish uchun yukni taqsimlaydi.

3. 1,5-bosqich: Asosiy tarmoqning Beacon Chain bilan birlashishi. Bu bosqich PoS ga to‘liq o‘tish va barcha yangilanishlarning birlashishini anglatadi.

4. 2-bosqich: To‘liq o‘tish jarayonining yakunlanishi, shundan so‘ng Ethereum 2.0 PoS, shardlar va boshqa yangilanishlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlovchi tarmoq bo‘ladi.

Ethereum 2.0 ning afzalliklari

- Kamroq komissiyalar: Sharding va PoS orqali tarmoq yuklamasi kamayadi, tranzaksiyalar esa arzonroq bo‘lishi kutilmoqda.

- Ekologik tozalik: PoS ga o‘tish energiya iste’molini kamaytirib, tarmoqni ekologik jihatdan barqaror qiladi.

- Ommaviy foydalanish uchun imkoniyat: Yuqori o‘tkazish qobiliyati bilan Ethereum ko‘proq ilovalarni va foydalanuvchilarni qo‘llab-quvvatlay oladi.

- Yangi imkoniyatlar: Ethereum 2.0 DeFi (markazlashmagan moliyaviy ilovalar), NFT-platformalar va o‘yin ekotizimlari kabi murakkab markazlashmagan ilovalar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Mumkin bo‘lgan muammolar va xavflar

Ethereum 2.0 ko‘plab yaxshilanishlarni va’da qilsa-da, uni ishga tushirish oson kechgani yo‘q:

- Xatolik va zaiflik xavfi: Murakkab arxitektura tufayli yangi funksiyalar zaifliklarni o‘z ichiga olishi mumkin va ularni xakerlar qo‘llashi ehtimoldan xoli emas.

- Maynerlar tark etishi: PoS ga o‘tish an’anaviy Ethereum maynerlarini tarmoqdan chiqib ketishiga olib kelishi mumkin, bu esa vaqtincha texnik qiyinchiliklarga sabab bo‘lishi mumkin.

- Ko‘plab foydalanuvchilarning ishtiroki zarur: Ethereum 2.0 muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun yetarlicha ko‘p foydalanuvchilar validator bo‘lib, tarmoqni qo‘llab-quvvatlashlari kerak.

Xulosa

Ethereum 2.0 — bu Ethereum’ni yangi bosqichga olib chiqish uchun mo‘ljallangan katta yangilanish. Proof of Stake ga o‘tish, sharding va Beacon Chain’ning joriy etilishi orqali tarmoq tezroq, arzonroq va ekologik jihatdan barqaror bo‘ladi. Agar o‘tish muvaffaqiyatli amalga oshsa, Ethereum 2.0 kelajakdagi markazlashmagan texnologiyalar uchun mustahkam asos bo‘lib, butun dunyo bo‘ylab ko‘plab foydalanuvchilar va ilovalarni qo‘llab-quvvatlay oladi.