Deepfake — bu sun’iy intellekt (AI) yordamida haqiqatga juda o‘xshash soxta tasvirlar, videolar va audio yozuvlarni yaratish texnologiyasi. Deepfake yordamida odamning yuzini videoda almashtirish yoki ovozini soxtalashtirish mumkin, bu esa uni ham foydali, ham xavfli texnologiyaga aylantiradi.

Deepfake qanday ishlaydi?

Deepfake texnologiyasining asosi neyron tarmoqlar va chuqur o‘rganish algoritmlariga asoslangan. Uni yaratish odatda quyidagi bosqichlardan iborat:

1. Ma’lumot yig‘ish – algoritm soxtalashtiriladigan odamning suratlari va videolarini o‘rganishi kerak. Qancha ko‘p ma’lumot bo‘lsa, natija shunchalik realistik bo‘ladi.

2. Neyron tarmoqni o‘rgatish – dastur insonning yuz ifodalari, harakatlari, ovozi va boshqa xususiyatlarini tahlil qiladi.

3. Yangi kontent yaratish – o‘rganish jarayonidan so‘ng, neyron tarmoq haqiqiyga o‘xshash yangi video yoki audio hosil qiladi.

Eng mashhur deepfake texnologiyalari:

- GAN (Generative Adversarial Networks) – haqiqatga juda yaqin tasvirlar yaratish uchun ishlatiladi.

- Autoencoder – yuzlarni o‘zaro almashtirishga asoslangan algoritm.

Deepfake qayerda ishlatiladi?

✅ Kino va o‘yin-kulgi sanoatida – aktyorlarni yoshartirish, vafot etgan mashhurlarni qayta jonlantirish yoki filmdagi ba’zi sahnalarda boshqa odamlar o‘rniga ishlatish uchun qo‘llanadi.

✅ Reklama va marketingda – virtual influenserlar va CGI modellar yaratishda ishlatiladi.

✅ Kompyuter o‘yinlarida – personajlarning yuz ifodalari va harakatlarini realistik qilish uchun ishlatiladi.

✅ Ta’lim va ilm-fanda – tarixiy shaxslarning ovozini qayta yaratish yoki ularni turli tillarda gapirtirish uchun ishlatiladi.

Deepfake xavflari va tahdidlari

❌ Soxta yangiliklar va dezinformatsiya – deepfake siyosatchilar, mashhurlar yoki oddiy odamlarga tegishli soxta videolar yaratish uchun ishlatilishi mumkin, bu esa jamoatchilik fikrini manipulyatsiya qilishga olib keladi.

❌ Firibgarlik – deepfake yordamida odamlarning ovozi va yuzi soxtalashtirilib, kiberfiribgarliklar sodir etilishi mumkin (masalan, banklarni aldaydigan soxta qo‘ng‘iroqlar).

❌ Shantaj va reputatsion muammolar – jinoyatchilar obro‘siga putur yetkazish uchun odamlarning ishtirokisiz soxta video yoki rasm yaratishi mumkin.

❌ Mualliflik huquqlarining buzilishi – deepfake odamlarning roziligisiz ularning qiyofasi va ovozidan foydalanishi mumkin.

Deepfake'ni qanday aniqlash mumkin?

Ko‘z qisish muammosi – dastlabki deepfake'larda odamlar ko‘zlarini g‘ayritabiiy ravishda ochib-yopardi, bugungi texnologiyalar buni yaxshilagan bo‘lsa ham, tafsilotlar baribir sezilib turadi.

Noto‘g‘ri soyalar va yorug‘lik – sun’iy intellekt yorug‘likni to‘g‘ri tushira olmaydi.

Tumanli yoki o‘zgaruvchan yuz chegaralari – ba’zida yuz fon bilan notabiiy birlashib ketadi.

Lab harakatlari va ovoz sinxronizatsiyasidagi xatolar – yuz ifodalari odatiy harakatlanmaydi yoki ovozga mos kelmaydi.

Ovozdagi noaniqliklar – deepfake orqali yaratilgan ovoz biroz robotga o‘xshab eshitilishi mumkin.

Deepfake'dan qanday himoyalanish mumkin?

🔹 Maxsus dasturlardan foydalanish – Facebook va Microsoft kabi kompaniyalar deepfake'ni aniqlash uchun maxsus vositalar ishlab chiqmoqda.

🔹 Axborot manbalarini tekshirish – agar video shubhali ko‘rinsa, uning haqiqiyligini ishonchli manbalardan tekshirish kerak.

🔹 Internetda hushyor bo‘lish – har qanday video yoki audioni tekshirmasdan ishonib ketmaslik lozim.

🔹 Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish – deepfake texnologiyasi haqida ko‘proq ma’lumotga ega bo‘lish, manipulyatsiyalarga tushib qolish ehtimolini kamaytiradi.

Xulosa

Deepfake – bu ijodiy imkoniyatlar yaratadigan, ammo xavf-xatar ham tug‘diradigan texnologiya. U kino, ta’lim va o‘yin industriyasida foydali bo‘lsa ham, axborot xurujlari va shaxsiy xavfsizlik bilan bog‘liq jiddiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Kelajakda deepfake aniqlash va tartibga solish texnologiyalari yanada rivojlanishi kutilmoqda.