Algoritmik steyblkoinlar – bu raqamli aktivlar bo‘lib, odatda AQSh dollari kabi fiat valyutalarga bog‘langan holda barqaror qiymatni saqlash uchun yaratilgan. An’anaviy steyblkoinlardan farqli o‘laroq, algoritmik steyblkoinlar real aktivlar bilan ta’minlanmagan (masalan, USDT yoki USDC). Ularning barqarorligi matematik algoritmlar va iqtisodiy mexanizmlar orqali taklif va talabni boshqarish yo‘li bilan ta’minlanadi.

Algoritmik steyblkoinlar qanday ishlaydi?

Algoritmik steyblkoinlar o‘zining fiat valyutaga bog‘liqligini saqlab qolish uchun turli modellardan foydalanadi.

1. Taklifni tartibga solish

- Agar steyblkoin narxi belgilangan darajadan (masalan, 1 dollardan) yuqoriga ko‘tarilsa, tizim yangi tokenlar chiqarish orqali taklifni oshiradi. Bu narxning pasayishiga yordam beradi.

- Agar narx belgilangan darajadan pastga tushsa, tizim tokenlarning muomaladagi miqdorini kamaytirib, ularning qiymatini oshiradi.

2. Zaxira tokenlar bilan bog‘liqlik

Ba’zi algoritmik steyblkoinlar ikkinchi token bilan bog‘langan bo‘lib, u narx barqarorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Masalan, TerraUSD (UST) tizimida narxni barqaror saqlash LUNA tokeni orqali amalga oshirilgan. Agar UST narxi 1 dollardan pastga tushsa, foydalanuvchilar 1 USTni LUNA ga almashtirishi mumkin bo‘lgan, bu esa steyblkoin taklifini kamaytirib, uning qiymatini oshirishga yordam bergan.

3. Seigniorage modeli

Ba’zi tizimlarda foydalanuvchilar steyblkoinlarni boshqa raqamli aktivlarga yoki tarmoqdagi aksiyalarga almashtirishlari mumkin. Bu esa likvidlikni bozor sharoitiga qarab taqsimlashga yordam beradi va narx barqarorligini saqlaydi.

Algoritmik steyblkoinlarning turlari

Algoritmik steyblkoinlarni uchta asosiy toifaga bo‘lish mumkin:

1. To‘liq algoritmik steyblkoinlar

Ushbu aktivlar faqat algoritmik mexanizmlarga tayanadi va hech qanday zaxira bilan ta’minlanmagan. Ular taklifni tartibga solish uchun tokenlar chiqarish va yo‘q qilish tizimidan foydalanadi. Bunday modelga misol sifatida 2022-yilda qulab tushgan TerraUSD (UST) ni keltirish mumkin.

2. Gibrid steyblkoinlar

Bu turdagi steyblkoinlar qisman zaxira bilan ta’minlangan va qisman algoritmik boshqaruvga ega. Frax (FRAX) bunga misol bo‘lib, u algoritmik barqarorlashtirish va kriptovalyuta zaxirasining kombinatsiyasidan foydalanadi.

3. Algoritmik boshqaruvga ega ta’minlangan steyblkoinlar

Ushbu steyblkoinlar boshqa kriptovalyutalar bilan ta’minlangan, lekin ular ta’minot va narxni algoritmik mexanizmlar orqali boshqaradi. MakerDAO tizimi orqali tartibga solinadigan DAI bunga yaqqol misoldir.

Algoritmik steyblkoinlarning afzalliklari

1. Markazlashmagan tizim

Markazlashgan steyblkoinlardan (USDT, USDC) farqli o‘laroq, algoritmik yechimlar banklar yoki moliyaviy institutlarga bog‘liq emas.

2. Moslashuvchanlik va dasturlash imkoniyati

Algoritmik steyblkoinlar DeFi (markazlashmagan moliya) protokollariga integratsiya qilinib, avtomatlashtirilgan likvidlik va kreditlash tizimlarida ishlatilishi mumkin.

3. Kapital samaradorligi

Ta’minlangan steyblkoinlardan farqli o‘laroq, algoritmik modellar narxni boshqarish uchun katta miqdordagi fiat yoki kripto-aktivlarni zaxirada saqlashga hojat qoldirmaydi.

Xatarlar va kamchiliklar

1. Qulaylik xavfi (kollaps)

Agar algoritm narxni barqaror ushlab turolmasa, steyblkoinning narxi keskin tushib ketishi mumkin. 2022-yilda TerraUSD (UST) ning qulashi bunga yaqqol misoldir.

2. Talabga bog‘liqlik

Algoritm samaradorligi bozor talabiga bog‘liq. Agar foydalanuvchilar tokenlarni ommaviy ravishda sotishni boshlasa, tizim narxni barqarorlashtirishga ulgurmasligi mumkin.

3. Regulyatsiya qiyinchiliklari

Haqiqiy aktivlar bilan ta’minlanmaganligi sababli, algoritmik steyblkoinlar regulyatorlar uchun tushunarsiz bo‘lishi va ba’zi mamlakatlarda qonuniy muammolarga duch kelishi mumkin. Xulosa

Algoritmik steyblkoinlar – bu barqaror raqamli aktivlarga innovatsion yondashuv bo‘lib, an’anaviy ta’minlangan steyblkoinlarga markazlashmagan alternativani taklif qiladi. Biroq, ular hali ham yuqori xavfga ega, chunki ularning barqarorligi algoritmik mexanizmlar va bozor ishonchiga bog‘liq. Investorlarga va foydalanuvchilarga ushbu aktivlardan foydalanishdan oldin barcha xatarlarni sinchkovlik bilan o‘rganish tavsiya etiladi.